Mohamad Ambri

Biasana ditulis Moh. Ambri  (Sumedang, 8 Séptémber 1892 – Jakarta 5 April 1936). Guru SD latihan, guru sakola normal (Sekolah Guru). Pamustunganana  jadi rédaktur kepala balai pustaka. Kolotna ngan ukur pembantu di imah katurunan bangsawan Sumedang. Sanggeus boga anak 4, Moh. Ambri anu umurna karék 6 taun, kolotna pepegatan, alatan bapana kabéngbat ku wanoja séjén. Ambri jeung adi-adina milu ka indungna anu pindah gawé di imah urang Belanda L.J.F  Geritse anu  gawéna jadi komisi pengurus pemakaman Belanda di Sumedang. Ayana Ambri di éta imah, bisa mincut dununganana tepika Moh. Ambri sorangan disakolakeun ku Geritse sakaligus diangkat jadi anak angkatna. Sanggeus réngsé sakola dasar, Moh. Ambri diperdih nulutkeun ka tingkat anu leuwih luhur. Manéhna nuluykeun ka HIK  (Holandsche Indische Kweekschool; Sakola Raja) di Bandung, tamat taun 1911. Tuluy diangkat jadi guru, mimitina mah di Sumedang, tuluy ka Tasik. Taun 1918 manéhna dipecat sabab kalibet kana peristiwa Sarikat Islam (SI) nu dianggap bakal baruntak. Lian ti kitu garwana, Nyi Onéng Karnasih harita ngalaman katarajang panyakit parna anu teu bisa dicageurkeun ku dokter, tapi bisa dicageurkeun ku dukun. Tina ieu kajadian, Moh. Ambri mimiti diajar elmu kabatinan Ajian Kasumedangan ka Pa Ceni di Baginda, Sumedang. Tepika tutup umurna, Moh. Ambri osok ngubaran nu gering ku cara batin.  

Taun 1919, Moh. Ambri diangkat deui jadi guru di Sumedang, laju dipindahkeun ka Purwakarta salaku kepala sekolah.  Taun 1926 dipindakheun ka Bandung (Cicéndo). Taun 1928 dipindahkeun deui ka Purwakarta salaku guru Normaalschool (Sakola Guru).  

Taun 1931 pindah ka Balai Pustaka di Jakarta salaku direktur kepala Basa Sunda dugika wafatna. Salila jadi kapala Balai Pustaka kurang leuwih 5 taun, Moh. Ambri medalkeun 22 judul buku anu kabéhanana ogé Basa Sunda. Tina sajumlah buku anu dikarangna aya karya asli aya ogé terjemahan. Karya asli diantarana Numbuk Di Sué (Dasar Sial 1932, diterjemahkeun kana Basa Indonesia ku Ny. Khairul Saleh (Chairul Saleh), 1952), Burak Siluman (1932, saduran Ayip Rosidi dina Basa Indonesia, 1964, dina Basa Inggris ku Soléh Affandi, Jo Hugh Jones jeung Suzanne Sutro, The Garden of Spirit, 1977), Lain Éta (1934), Ngawadalkeun Nyawa (1933) terjemahan Indonesia ku Ayip Rosidi, Mengurbankan Diri, 1975) jeung Karmawicitra (1934).  

 Sedengkeun saduran jeung terjemahan tina basa Belanda jeung Basa Indonesia nyaéta; Pusaka Ratu Teluh (Pusaka Ratu Santet, dongéng India 1932), Teu Pegat Asih (tina “Kasih Tak Terlerai” karya Suman HS., (1932), Palika Jeung Jin (Penyelam dan Jin, saduran tina carita 1001 Malam, 1932), Béntang Acéh (tina Bintang Aceh, karya H.M. Zainuddin 1932), Nafsu nu Anom (tina Darah Muda, karya Adinegoro, 1932). Pependeman Nabi Sulaéman (tina King Solomon’s Mine karya H. Rider Haggar, 1932),Carita Buah Koldi (Saduran tina carita 1001 Malam, Cerita Buah Khuldi, 1932). Istri Pelit (Saduran tina carita 1001 Malam, Istri Banyak Akal, 1933), Lalakon Saéfulmuluk (Cerita Saefulmuluk, tina carita 1001 Malam, 1933), Si Kabayan jadi Dukun (saduran tina Le Medician Malgre Lui karya Moliere, 1933), Bétah di Leuweung (saduran tina karya Gabriel Ferry, 1935), Gajah Putih (1934), Raja Neger jeung Bangsa Arab (1935),  jeung dua bukuna anu medal sabada Moh. Ambri tilar dunya nyaéta Wawacan Lénggangkancana (1940) jeung Dongéng-dongéng Sasakala (1942). Sedengkeun buku ka hiji anu diterbitkeunana mangrupa terjemahan tina karangan Dr. Sutomo (Soetomo), Kaduhung Kawin Ruksak Turunan Jeung Kasangsara Dunya (Dari Hal Penyakit Kelamin, 1934). 

Moh. Ambri béda pisan jeung kalolobaan pangarang Sunda dina jaman harita, pangpangna anu araya di lingkungan Balai Pustaka. Anu ngalantarankeun manéhna témbong béda téh nyaéta Moh. Ambri mah kaasup jalma anu réalis nu bisa ngalukiskeun kanyataan sacara terang-terangan. Karya-karyana Munjung jeung Burak Siluman ngagambarkeun kaayaan sacara réalistis kumaha kahirupan di pakampungan anu kaalaman ku masyarakatna, utamana masyarakat Sunda. Dicaritakeun ogé kumaha tatacarana ngayakeun komunikasi jeung siluman anu kalolobaanana pikeun ménta tulung hayang beunghar. Objék-objék siluman anu kalibet di antarana siluman monyét (nyupang), siluman oray (ngipri), siluman bagong (nyegik), tuyul (kecit). Dina carita Munjung mah, éta carita ngeunaan siluman téh karasa kagambarna sabab loba dicaritakeun ku dialog boh anu keur ngaronda atawa ngalibetkeun silumanna langsung.  Sedengkeun carita Romanna “Lain Éta” anu ngagambarkeun kahirupan ménak rendahan alias menak anu aya dina golongan handap, teu jauh béda karasa réalistisna.

Basa Sunda anu digunakeun ku Moh. Ambri geus disiksik tina kembang-kembangna anu dirasa kaleuleuwihi tapi leuwih dipikaresep ku kalolobaan pangarang Sunda. Dina leungeun Moh. Ambri,  basa Sunda henteu ngandung harti kudu murwakanti nu dieuyeuban ku wirahma kecap, lain ogé ku lobana maké kecap tina basa Kawi atawa Jawa, tapi dina plastisitas kalimah-kalimahna anu merhatikeun kana éfisiénsi kecap sarta leuwih deukeut kana basa lisan.  

Karya-karya Moh. Ambri anu kurang dipikaresep saméméh perang (teu hiji-hiji acan anu dicitak ulang dina jaman harita) mimiti meunang apresiasi jeung antusiasmeu masyarakat dina mangasa sabada perang. Lain ngan ukur diterbitkeun sababara kali, tapi ogé méré pangaruh kana karya-karya penting anu medal sabada perang utamana dina gaya basa jeung téknik panyatur laku (penceritaan). Di antarana karya-karya Rusman Sutisumarga, Ki Umbara, Ahmad Bakri, jrrd.   

Minangka hiji penghormatan ka Moh. Ambri dina widang kasusastraan anu dianggap boga peran penting, mangka diayakeun piagem Moh. Ambri (1967) salaku ngaran Hadiah Sastra PPSS. Aya ogé anu ngabahas Moh. Ambri salaku skripsina, nyaéta skripsi anu ditulis ku Abdurachman (fakultas Sastera UNPAD, Bandung 1977) ogé hiji karya penelitian anu diayakeun ku  Abdurahman, sbb. ngabogaan judul Biografi dan Karya Sasterawan Muhamad Ambri (Proyek penelitian bahasa dan sastra indonesia dan daerah Jawa Barat, departemen pendidikan dan kebudayaan, 1984-1985)