(Cicalengka,
21 Desember 1946)
Geus teu bireuk
deui saha ari Aam Amilia. Hiji pangarang anu masih kénéh produktif dina
kurung-karangna boh carpon atawa artikelna. Lian ti pangarang, anjeunna téh
salah saurang wartawan senior. Tulisanana henteu ukur dina basa Sunda tapi ogé
dina basa Indonésia. Remen ngeusian ceramah ngeunaan sastra, budaya, music,
keluarga jeung jurnalis sanajan di tingkat local.
Ngeunaan
pendidikan, Ceu Aam (kitu sesebutan anu diparaké ku papada pangarang utamana nu
leuwih ngora) ti mimiti SD tepika SMA sakolana di Bandung. Kungsi kuliah di
Universitas Padjadjaran (Unpad) tepika sarjana muda.
Kurung-karangna
dimimitian dina taun 1961, basa Ceu Aam keur umur 15 taun (SMP) karanganana
bahasa Indonesia dimuat dina rubrik Kuntum Mekar s.k. Pikiran Rakyat.
Sedengkeun ngarang dina basa Sunda dimimitian ku carpon anu medal dina Majalah
Manglé nu judulna “Timburu” taun 1963.
Ku atikan Rustandi
Karta Kusumah anu harita ngajabat rédaktur Manglé, Ceu Aam jadi pangarang ngora
Basa Sunda anu produktif. Katangen tina carpon-carponna anu medal di sababaraha
média masa saperti Majalah Zaman, Sarinah jeung Kartini anu medal di Jakarta.
Leuwih ti éta dina taun 1966-1968 Ceu Aam ogé jadi anggota rédaksi majalah Manglé.
Taun 1970-1971 jadi redaktur Majalah Hanjuang jeung Surat Kabar Sipatahoenan.
Dina taun anu saruwa, jadi pembantu tetap dina surat kabar Mingguan Pelajar
dina basa Indonesia. Tapi Ceu Aam balik deui jadi rédaktur Manglé tepi ka taun
1980. Dina taun éta kénéh pindah jadi wartawan Surat Kabar Pikiran Rakyat.
Dina dunya
jurnalis, Ceu Aam disebut-sebut wartawan anu bisa méré warna anyar kana basa
berita, kitu deui dina dunya sastra, ku alatan jadi wartawan, Ceu Aam
kasebut-sebut méré warna anyar kana dunya kasusastraan. Kawas anu nongérak dina
novel anu judulna “Kalajengking”.
Salaku wartawan,
Ceu Aam boga kasempetan pikeun ngaliput acara-acara kasenian Sunda anu
diayakeun di luar negeri. Saperti kasenian nu diayakeun ku Grup Jugala pimpinan
Gugum Gumbira jeung Studio
Tari Indra pimpinan Indrawati Lukman, di sababaraha Negara di Éropah.
Carpon “Halimun
Puray” anu medal dina majalah Manglé (1970) diangkat dina layar pérak ku Déwan
Film Nasional (DFN. 1980). Taun 1967 dilélér piagam Moh. Ambri ti Paguyuban
Pangarang Sastra Sunda (PPSS) kalayan karyana “Di Cidulang Aya Kembang”. Carpon
ieu ogé nu ngajadikeun Ceu Aam dilélér hadiah sastra Manglé taun 1967.
Dina sayémbara
ngarang nu diayakeun ku IKAPI Jabar (1968), Ceu Aam jadi pinunjul kahiji katégori
bacaan Sunda Déwasa anu karyana mangrupa roman, kalayan judul “Samagaha”. Oge bukuna anu ngabogaan judul “Asmara Ngambah
Sagara” (1966) dilélér hadiah ku IKAPI Jabar kénéh. Dina taun 1980 meunang
layang pangajén deui waé, tapi dina Basa Indonésia anu medal dina majalah
Zaman.
Lian ti carita
pondok anu judulna “Di Cindulang Aya Kembang”, masih loba carponna anu meunang
layang pangajén, saperti dina taun 1998
carponna anu medal dina Koran Mingguan Basa Sunda Galura dilélér hadih ti LBSS
kalayan judul “Daun Jambu” salaku karya pangonjoyna dina taun 1998.
Karya-karyana
anu geus terbit mangrupa buku, di antarana:
Dina basa sunda
aya; Asmara Ngambah Sagara (1970), Samagaha (1969), Lalangsé (1970), Buron
(1980), Kalajengking (1970), Puputon (1976), Panggung Wayang (1992), Tempat Balébat
(1994), Tempat Balabuh (1994), Sekar Karaton (1994), jrrd., saperti carpon anu
dimuat dina antologi Sawidak Carita Pondok, malah aya karya anu maké ngaran
samaran saperti novel Suminar (2008). Dina éta buku anu nulisna Anna
Mustikaati.
Dina basa
Indonesia aya; Jago-Jago Bandung Selatan (1970-Carita Anak), Karena Kasih
Sayangmu (1971-Carita Rumaja), Di Ujung Bayang-Bayang (1989), Sekelumit
Romantika Kehidupan.
Lian ti
ngahasilkeun karya sastra, Ceu Aam oge nulis biografi seniwati seni Sunda Taty
Saleh (almh.) anu judulna Béntang Panggung.
Ayeuna anu bade
kasanggakeun carpon aku kungsi dilélér sababaraha hadiah jeung layang pangajen
nyaéta “DI Cindulang Aya Kembang”.
BIODATA
Nami : Aam
Amilia
Panggilan : Aam
Samaran : Anna
Mustikaati
Agama : Islam
Lahir : Cicalengka,
Bandung 21 Desember 1946
Orang Tua : Rd.
Subarma / Rd. Unung Supiah
Suami : Abdullah
Mustappa
Anak : Drs.
Yusuf Fitriadi, Nia Dahniar S.H
Pendidikan : SD
Lengkong Besar (tepi kelas V), SD Nilem, SMP 3 Bandung, SMAN 1 Bandung, Fak.
Hukum UNPAD (tepika sarjana muda)
Karier : Wartawan
& Redaksi Mangle, Hanjuang, Mingguan & Sipatahoenan – Wartawan Pikiran
Rakyat (1980) – PT. Granesia (1996-2002)
– Galura (2002-2003)
Buku : -
Asmara Ngambah Sagara (1966) – Samagaha : Jago-Jago Bandung Selatan (carita
anak 1973) – Karena Kasih Sayangmu (1975) – Puputon (1976) – Buron – Lalangse –
Kalajengking – Di Ujung Bayang-bayang – Sekelumit Romantika Kehidupan – Bentang
Panggung – Sanggeus Halimun Peuray – Sekar Karaton – Panggung Wayang
Rumah : Jl.
Cijawura Inda IV No. 3 Bandung, Telp. 022-7565618
DI CINDULANG AYA KEMBANG
Panto kamar lalaunan ditutupkeun. Golédag ngajapapang nangkarak
bengkang, sanggeus mérésan uras kana tas. Ngan sapuluh siki, na pimahieun kitu?
Ah, sosoranganeun ieuh. Engké gé geus di ditu mah boa moal kadahar, da biasana
mah tara ngadahar bawa ti imah. Sok resep nyoro nu batur.
Naha atuh tara-tara maké hayang milu paknak-piknik? Biasana mah tara
ieuh caréraman kana nu kitu téh. Enya rumasa wé geus kataji kunu hideung
santen. Boa manéhna mah teu kitu kieu. Geus lawas muja manéhna téh. Muja, najan
bari sosoranganan. Éndah, nimat hirup téh mun seug kaparengkeun padeuleu
teuteup jeung manéhna. Mun di sagara keusik mah manéhna téh cai sakeclak nu
ngaleungitkeun rasa hanaang. Teuteupna keur saréréa, tapi keur sakuringeun mah
mangrupa obor nu nyaangan jalan satapak paragi leumpang mopoék. Ketit-ketit
tapi gedé pisan hartina.
Tadina mah moal ngilu ka Cindulang
téh. Ngan tadi isuk-isuk Eros hariweusweus nyaritakeun yén aya Kang
Janjan ti Bogor. Cenah mah ngahaja rék milu piknik. Demi piknik téh diayakeun pikeun tanda
tumarima barudak “téam volley” ti kampung kuring, nu geus ngéléhkeun kampung-kampung
séjén nu sawéwéngkon.
“Nay, mani kasééép téh Kang Janjan. Pangsonona téh ka Eros, Kang
Janjan mah cenah. Pesen timbelna gé mani pok deui pok deui hayang ti urang”
ceuk Eros, lentong kalimahna téh pinuh ku kareueus. Teu nyahoeun Eros mah nu
diajak nyarita ku manéhna téh keur tutunggulan teu puguh rarasaan. Dulag dina
dada mani nurugtug ngabagéakeun béja ti Eros. Mun teu inget wanoja mah harita kénéh
hayang tereleng wé ka imahna. Hayang geura neuteup, sanajan teu dipisono gé.
Lantaran tina panonna kuring bisa nguyup bagja sacélémét tina kahirupan nu
salalawasna sundek rarasaan mah.
Capé teuing meureun, saré téh mani tibra. Inget-inget geus subuh
dihudangkeun ku Ema.
“Nay, lain geura solat! Lain rék turni?”
“Sanés turni atuh Ma, piknik”.
“Heueuh tah, ninik.” Saur
nini. Ka nini téh kuring mah sok nyebut Ema nurutan Ibu. “Naon nu rék dibekel?”
“Uras”
“Naon deungeunna?”
Kuring teu némbalan, da teu jeung nanaon atuh.
Balik ti cai kasampak Eros keur diuk deukeut méja leutik bari nyoo
pas kembang.
“Rék tulus milu téh, Nay?”
“Komo wé atuh. Teu tulus ku naon?”
“Mangkaning si Nana rék milu”.
“Karep teuing! Itu-itu urang-urang.”
Si Nana téh batur salembur, cenah mah bogoheun, tapi tara ieuh dipaliré.
Geuleuh ari geus ngaku-ngaku bébéné, hayoh wé kéh bisi Kang Janjan naksir,
mundur. Ehm, watir aya kénéh waé harépan dipicinta téh. Lain tanding keur kuring
mah. Itu mah keur pantaran Eros. Yétty. Nina. Ari kuring mah, saukur kembang
babadotan teu bau-bau acan, teu pantes jadi eusi imah sigrong. Deudeuh teuing
piit ngeundeuk-ngeuneuk pasir.
“Mending gé tong ngilu lah, Nay!”
“Naha kitu Ros?” témbal kuring bari nyusutan beungeut ku anduk.
“Geura si Nana beuki maceuh.”
“Karep, ceuk urang gé, da sasarina gé tara dilayanan.”
“Ah, kuma dinya wé, mun urang mah moal milu mun siga manéh…”
Jetetet waé Eros indit. Ééh naha kunaon maké nyaram-nyaram indit.
Teu gugur teu angin, sieun kasoro daharéun kitu? Piraku, da si éta mah murah
congcot murah bacot. Timburuan kitu? Moal, moal, Eros moal timburuan. Lantaran
rahasiah pribadi kuring ngan sorangan nu nyaho, tara diucah-acéh ka batur
sanajan manéhna sobat dalit gé.
Bari teu béak-béak nya kagét, kuring nuluykeun dangdan. Rap kana
baju haneut dipaké, bérés diuntun kop kana bebekelan. Geus pamitan ka
kolot-kolot jung waé indit.
“Nay! Nay!” celuk ti tukang aya nu nyalukan. Dilieuk singhoréng Ita.
“Ti mana, Ta? Geus aya di dieu subuh-subuh kénéh.”
“Subuh-subuh tujuh puluh, batur mah geu kumpul ti tatadi.”
“Mekel naon, Ta?”
“Mekel suku jeung leungeun.”
“Ah, manéh mah ari ditanya téh.”
“Ari enya rék kumaha?”
Teu ditémbalan deui, Si Bodor, Si Éta mah. Ari tepi ka imah Eros
abrulan barudak geus budal muru sétasion. Anca wé leumpang pangpandeurina
duaan.
“Si Eros mani olo-olo, kéna-kéna aya Kang Janjan, mani asa pang
abdina wé” ceuk Ita, sanggeus Eros leumpang gigireun Kang Janjan.
“Keun baé, atuh da batur.”
“Enya, da Kang Janjan mah teu ngabéda-béda, éta mah asa dipikabogoh
wé si Eros. Ceuk Enay ari Kang Janjan kasép?”
“Teu nyaho atuh” témbal kuring bari leumpang rada nyisi da aya béca
mani nyerepet.
“Ceuk urang mah kasép. Siga saha nya?”
Teu nembal. Haté mah ngaenyakeun omongan Ita. Komo keur kuring, Kang
Janjan téh lain waé kasép beungeutna tapi kasép haténa. Kakasépanana buyar
nyaangan haté nu keur sumpeg
“Urang mah bogoh da, Nay!” omongna deui bari nyekel peupeuteuyan
siga nu dek ngajak meuntas.
“Ah, manéh mah sok katutuluyan.”
“Na teu meunang kitu mikabogoh ka manéhna? Naon salahna da sarua
jelema. Pédah Ita teu geulis, nya, Enay nyebut kitu téh. Na ari nu kasép
meunang dipikabogoh ngan ku nu geulis hungkul?” ngomongna rada haroshos
siga-siga anu daria.
“Éh, Ta! Lain kadinya maksud urang mah. Ngomong kitu sotéh bané waé
Ita mah tukang heureuy”, témbal kuring rada reuwas.
“Geus lila, Nay” manéhna tungkul, paromanna beuki daria. Kuring
ngahelas. Ras ku nasib sorangan. Lain, lain ngaléléwé Ita, da kuring gé geus
lila atuh mikacinta manéhna téh. Tapi teu wani kedal kasasaha ogé, carék
wiwilangan téa mah ka indung suku gé.
“Ngan Ita mah tara geruh, éra.”
Enya Ita. Enay gé éra. Kitu geuning ari awéwé anu gedé rasa
kawanitaan mah. Teu wani kedal sanajan haté mah geus asa kumaha boa. Teu cara
Eros, Yétty, Mien… teu euleum-euleum nyebut bogoh jeung kerén ka lalaki téh.
“Ita mah… ah henteu kétah!” sirahna tungkul, ngomongna teu kebat.
Tetep tungkul siga nu milang legok-legok jalan nu keur disorang.
“Nay?”
“Naon?”
“Ngeunah jadi nu geulis?”
“Saha nu geulis… urang?”
“Enya.”
“Ta, tong sok ngomong kitu. Enay gé rumasa goréng nu matak nogéncang
téh….” teu karasa bet kacalétot ngomong kitu.
“Nogéncang ka saha?... ka Kang Janjan deuih, Nay….?”
Leungeun dioyag-oyag ku Ita, teu némbalan. Haté mah hayang ngangles, teu wasa kaburu mantén
cipanon bijil.
“Nay, mun seug Kang Janjan nyahoeun Enay bogoheun, moal teu tapak
deku kana suku Enay.”
“Ah, sok pamohalan, Ta! Lain babadna ka kuring mah.” Ngobrol eureun
heula kapegat ku meuntas jalan.
“Teu rumasa Enay kana kaalusan wanda nu dipiboga?”
“Cinta mah teu ngukur kana kaalusan kujur, Ta,….. jeung deui kuring
mah teusing geulis, teu goréng-goréng acan. Geuning Ita gé kurang kumaha kasépna
Ahmad nu hayangeun ka Ita, kalah hayang ka Janjan. Manéhna teu lémék deui, da
panon dipuseurkeun kana jalan nu mimiti haréurin ku jelema. Teu karasa bari
ngobrol mah geus nepi ka setasion.
“Nay, nembé katingal geuning,” ceuk Iing bari sok tas kuring dicokot
tina leungeun. “Mung sakieu?”
Sirah unggeuk. Panon mah meléng kanu rada jauh. Ka tempat nu dagang
suuk. Katénjo Kang Janjan keur ngobrol jeung Eros. Sarérét katempo duanana ngarérét
ka tempat kuring.
Meureun ceuk Eros téh:
“Kang Jan uninga ari nu Enay saha?”
“Duka” meureun témbal Kang Janjan téh.
“Nana kabogoh Enay téh, Kang Jan!”
“Sanés, Kang Jan, nu Enay mah sanés Nana, éta mah bohong wé Erosna.
Enay mah ngan muja Kang Jan ku anjeun. Kang Jan, naha teu karaos yén aya nu
mideudeuh! Nu miasih teu kendat-kendat?”
Kang Jan nangtung ngodok saku. Rét ka kuring, nyéh imut. Terr eusi haté
awur-awuran. Pangnampanankeun, Kang Jan! Kang Jan dunungan kuring. Manéhna
leumpang ngadeukeutan.
“Sareng saha, Nay?” geus deukeut ayeuna mah beungeut anu salawasna
jadi panyileukan téh. Naha angen nu ratug téh teu daék waé salsé. Kahayang mah
sing antaré mun keur paharéup-haréup kieu téh, ngarah biwir bisa ngedalkeun
ucap.
“Sareng Ita…”
Manéhna imut deui. Terus Eros nyampeurkeun bari nyekel leungeunna.
Enya meureun Eros téh sieun kasoro, tapi lain kasoro daharéun, sieun kasoro
Kang Janjan.
Téténjoan mah paroman Kang Janjan beureum, tapi meureun rarasaan nu
bogoheun wé. Jeung sorana asa haroshos.
Ti kajauhan karéta geus kaciri, haseupna mulek. Beuki deukeut, reg waé
haréupeun jelema nu geus pajejel ti tadi kénéh. Bereyek barudak paheula-heula naék.
Ahmad jeung Iing jaga lawang bisi aya nu milu kana gerbong rombongan. Kuring gé
gagancangan muru karéta hayang kabagéan deukeut jandéla.
Manéhna diuk pangjuruna, na korsi nu nyangharéupan tempat diuk
kuring, ngaréndéng jeung Eros. Naha asa teger haté téh. Teu panas teu sing nénjo
manéhna gigireun Eros téh. Padahal biasana mah sok rada wé. Pédah tadi meureun
geus diajak imut.
Karéta lalaunan ngageleser ninggalkeun setasion. Barudak raong
salusurakan, nu kokocéakan ogé aya.
“Sok ah nyaranyi” Ceu Ésin nepak punduk Hari. “Hitaran, Har!”
Prung Si Hari nabeuh hitarna, dibarengan ku Misa. Breng barudak
nyaranyi.
“Naik naik ke puncak gunung,
tinggi-tinggi sekali….”
Palebah tungtungna disambung ku sisindiran pabales-bales. Kuring rék
engab nyanyi, tapi naha Kang Janjan mah geuning kalahka ngalamun? Panonna
neuteup kaluar. Buukna katebak angin, asa nambahan manis. Mun seug leungeun
bisa ngusap éta buuk. Ninggang di nu kasép sagala katara nyari. Teuing ceuk
kuring waé meureun. Lain cék Ita, cék Eros…Eros… Meureun keur ngalamun, ka…saha
boa, boa ka bébénéna nu ditinggalkeun di Bogor. Mun kuring nu jadi
panglamunanana téh. Henteu. Kang Jan, Enay gé….ah.
“Ayeuna Enay, hayoh ah! Cianjuranana.” Gandi nitah bari seuri.
“Piraku dina karéta Cianjuran onaman.”
“Keun wé atuh!” témbal Ahmad.
“Sok, Nay! Samoja, Nay!” Ceu Mimin ngagorowok ti belah kulon.
“Sok, lah tong jual mahal!”
nu séjén raéng.
“Ulah batur waé atuh, abdi gé hoyong nguping.”
“Sok lah, palay sabaraha….”
Teu karasa panon ngulincer néangan panon Kang Janjan, prok, terr.
Ngidinan, malah panon seukutna siga nu nitah nembang. Ngan ukur keur anjeun
sorangan.
Sirah tungkul. Kadéngé barudak jarempé, ngadagoan haleuang sora
kuring di antara karéta. Sirah tanggah deui.
Kedalna asih na bulan pinuh
mamanis,
Aya jangji pasini nu samar
ngajadi.
Na kungsi kuring kedal jangji ka Kang Janjan? Kungsi, malah ayeuna gé
eukeur. Kuring jangji rék tetep satia, rék ngadagoan, sanajan can aya kelemeng
nu méré harépan. Naha Kang Janjan micinta kuring? Duh Gusti, tingalikeun atuh
ka abdi, naha manéhna téh cintaeun atawa henteu. Abdi narah ari kedah
diganggayong mah….
Mangsa samoja keur
ngarangrangan, duh ieung!
Langit angkeub samagaha
dina ati.
Enya, nénjo teuteupna nyawang réngkakna, ati téh mongkléng, surem
pijawabeunana.
Bari narik napas panjang ngarérét ka Kang Janjan. Teu siga nénjo.
Teu ngarasa ngarahuh, reg tembang eureun. Sirah tungkul nyoo sapu tangan.
“Ééh, naha? Sok teraskeun!” barudak raong deui.
“Ah, mani asa dipegatkeun!”
“Naha radio téh aliran listrik?!”
Panon ngulincer deui. Teuteup panonna aya luareun karéta, buuk haréupna
tingkulisik katebak angin leutik. Sedih haté téh. Tembang sotéh keur manéhna
lain keur sasaha. Kari-kari nu ditujuna bangun nu haré-haré naker. Tungkul,
ngeluk. Karasa cipanon ngeyembeng rék budal. Buru-buru ngabalieur kaluar. Teu
karasa cipanon nyurulung siga kongkorong muté pegat tiiran.
Barudak jarempé. Éra kuring gé sabenerna mah, tapi kumaha atuh da
lain dihayang-hayang. Kutan kieu rasana ari nogéncang! Naha atuh diri téh mani
keukeuh-keukeuh teuing.
Baheula keur anyaran Kang Janjan pindah ka kampung kuring, barudak
gujrud cenah aya nu kasép. Pabéja-béja tepika prok amprok jeung jelemana.
Basajan papakéanana téh, ngan kasipuh keu kabeungharan alam nu
dipiboga ku manéhna. Saréngkak saparipolah basajan. Teu….teu aya barang anu
dijieun-jieun. Harita téh rék meuli loték ka warung Bi Imas. Manéhna aya keur
cacaleuhakan dahar rujak.
“Eh Eros geuning, sareng saha?” Manéhna nanya, ka Eros mah bangunna téh
geus loma, bubuhan budakna wanian.
“Kang Jan nuju naon?”
“Ngarujak, Ros.”
“Ngenalkeun heula, ieu sobat Eros.”
Manéhna ngasongkeun leungeunna. Anéh saumur hirup kakara ngarasa
paantel leungeun nepi ka tugteg ‘na ati. Panonna mencrong, sirah tungkul.
Beuki lila kuring beuki wanoh ka manéhna, sanajan ari cacarita mah
angger teu bisa omhang. Beuki katara kaluhuran budina. Loba kabisana, sopan
santun basana. Hal ieu pisan nu beuki meulitkeun ati ka dirina. Tapi sanajan
loba kabisana jeung kapeto jadi gegedug boh dina widang olah raga, boh kasenian
di kampung kuring. Teu aya robahna kalakuanana. Tetep rengkuh handap asor.
Matak geregeteun nu hayang wawuh.
Unggal Juma’ah sok ngahaja ngintip tina jandéla da manéhna sok ka
masjid. Kahayang mah kaluar tuluy nanya:
“Badé angkat, Kang Jan?”
“Sumuhun” cenah meureun.
Tapi da kumaha atuh da ieu rasa éra bangun betah naker ulukutek jero
awak. Satuluyna cenah mah Kang Janjan mindeng ngaliwat ka imah, tapi nemonan
mah teu wani. Ngan adi-adi sok ribut ari manéhna ngaliwat téh. Harépan timbul
deui, meureun cinta kuring téh teu nogéncang. Tapi harépan téh bet nyalahan.
Lila ku lila Kang Janjan jadi remen ka Eros, lat waé ka kuring mah tara
ngaliwat-ngaliwat deui. Sedih ati lain meumeueusan. Kaduhung tara ditemonan ari
baheula manéhna ngaliwat. Kaduhung tara ti heula, kaburu mantén pindah ka
Bogor. Cenah mah pindahna nyingkahan kanyeri haté ku awéwé. Ku saha? Tepi ka
kiwari tetep jadi tanda Tanya.
Karéta beuki ngadudud, angin ngahiuk tina jandéla. Leungeunna
pakupis nyingraykeun buuk laleutik nu nutupan beungeut.
“Ayeuna Janjan ah!” Ceuk Mimin gero deui.
“Hayoh ah yeuh urang Bogor téh!” Saur Ceu Ésin.
“Eh, bet diem-diem baé!” Ceu Yeti némbrong.
Kang Janjan ngélémés éraeun. Éraan manéhna téh, enya éraan.
“Ieu teu kénging ku Eros.” Cenah antaré naker, tapi cukup pikeun
nyieun sagedur seuneu dina dada. Kang Janjan téh nu Eros. Écés ayeuna mah, atra
ayeuna mah, da kaluar tina bahamna sorangan.
Duh Kang Jan, keur naon atuh Enay maké ngiring ari disuat hinis
kasedih mah. Dilak panon Eros sarérétan katara ngadilak, paromanana asa bangun
hayang meunang. Rét ka Ita, tungkul. Sukuna nguir-nguir bubuleudan ku indung
sukuna dina taneuh ngebul na karéta.
“Lah Ros, tong kitu!” ceuk Iing “Wiwi gé tara kitu, nya Wi?” cenah
bari ngarérét ka bébénéna.
“Mangga waé kétah! Kang Janjan mah kitu” jeletit Kang Janjan
diciwit.
“Sok lah, der der” omong Kang Maman nu titatadi ngahékok tonggongeun
Ceu Yati.
Lila Kang Janjan ngahuleng. Anéh panonna siga anu néangan panon
kuring, siga rék menta idin. Mun enya téa mah meureun.
“Nay, kénging Kang Jan nyanyi?”
“Mangga Kang Jan, Enay gé hoyong nguping” tapi teu kedal ukur ‘na haté.
Disidem, teuing iraha rék betusna.
“Tapi teu tiasa lagu Sunda abdi mah.”
“Naon waé dapon disada,” témbal Ceu Mimin.
“Cobi Har, nambut hitarna!” omongna ka Hari anu ti tatadi cindekul
nangkeup hitarna.
Jep deui balem. Panon tetep ‘na tatangkalan nu beuki tarik silih
udag jeung tihang listrik. Basajan laguna gé, ukur lagu budak. Tapi sorana
ngagalindeng, halimpu-sawirahma jeung wirahma hitar.
“Nu leres atuh laguna, Kang Jan!” omong Iyam.
“Apan éta gé leres!”
“Ah éta mah lagu naon. Mumun gé tiasa.” Ceuk Mumun.
“Tos waé ah, bilih aya nu teu resepeun.”
Meg haté ngadéngé ucap nu panungtung. Ka kuring, kitu? Duh Kang Jan,
teu pisan-pisan Enay ngéwa, ningal ka luar sotéh bakat ku sedih. Sedih, micinta
nu lain tanding. Mangga geura nyanyi
deui. Tapi taya deui sora nu kaluar.
Teu karasa karéta geus ngaliwatan sababaraha setasion, tepi wéh ka Cicaléngka.
Barudak pahibut paheula-heula turun.
Eros mani nuyun-nuyun kana leungeun Kang Janjan. Sieun pisan sigana
direbut batur téh.
Kuring néangan batur, da nu séjén mah geus papasangan. Ceu Mimin
jeung Kang Gandi, Ceu Yati jeung Kang Maman, Iing jeung Wiwi. Malah babawaan
Ita gé dipangmawakeun ku Ahmad. Naha kuring
kudu nurutan Ita? Henteu, ati teu mikeun. Deudeuh teuing mun Nana kudu
dibéré harepan kosong. Kuring mo’ ngabohong. Kang Janjan jiwa kuring mah, lain
Nana.
“Na, tuh Enay!” ceuk Eros bari tetep nangkél. Kang Jan neuteup,
kuring ngabalieur.
“Sawios, nyalira gé da ludeung.”
“Sareng atuh, Nay,” Kang Jan nyampeurkeun.
“Ah, mangga wé, bilih Eros
teu aya batur”
“Ari itu Nana?”
“Sawios da ti tatadi gé haré-haré.” Témbal kuring teugeug.
“Sawios da ti tatadi gé haré-haré.” Témbal kuring teugeug.
Gedig indit teu nolih kanu colohok. Kadéngé hawar-hawar si Eros
luwa-lewé hayang dipangmawakeun babawaan. Tinggal Aa sorangan anu lalagasan téh
da can boga taeun, tuluy digeroan diajak bareng. Batur mah laleumpang kuring
mah duaan tumpak délman. Kabéh nu papasangan kaliwatan.
“Éh licik Enay mah!”
“Kadé Mang, teu mayar”
“Turunkeun Mang, turunkeun!”
Kana délman téh ngan bisa tepi ka péngkolan, ti dinya mah kudu
leumpang da mimiti nanjak ka pagunungan. Teu ngadagoan nu séjén, tuluy wé
ngadudud leumpang duaan jeung Si Aa. Atuh nepika curug téh pangheulana.
Datang-datang gék nyanghunjar lambar ngarasakeun kacapé meuntas leumpang sakitu
jauhna.
Teu lila burudul abrulan Iyam, Edi, Ita, Ahmad, Tuti, jeung nu séjénna.
Disusul ku abrulan Yétty, Nina, jeung balad-baladna papada barudak leutik.
Kakara nungtutan daratang nu papasangan. Geus rada lila katénjo Kang Janjan
nuntun Eros. Eros jejeritan palebah jalan nu mudun. Leungeunna pageuh dicekel
ku Kang Jan. Tukangeunana Ceu Icah jeung Kang Jajat, biasa wé teu sing kudu
dicekel tarurun wé haré-haré patutur-tutur. Daratang ka cai terus barudak
alancrub. Sawaréh aréak-éakan ulin cicurug.
Silih simbeuh silih banjur.
Kang Janjan diukna jeung Eros peuntaseun kuring. Siga ngahaja milih
nu singkur. Manéhna luak-lieuk siga nu néangan. Barang rét ka palebah kuring,
curukna nunjuk, jung nangtung tapi dibetot deui ku Eros, gék deui baé diuk.
Tétéla ayeuna mah, Eros geuning nu nalukeun haténa téh. Teu guna. Keur naon atuh maké mimilu ari rék
meunang kasedih mah. Duh Gusti, tulungan abdi!
“Nay, kunaon ngalamun waé?” Iyam nanya ti gigireun.
“Ah, teu ku nanaon.”
“Ulah ngabohong, Nay, da béda atuh!”
“Rada rarieut.”
“Naha
atuh maké milu?”
“Atuda hayang.”
“Atuda hayang.”
“Ari rarieut mah urang ceuceuh geura handapeun curug.” Leungeun
dituyun ku Iyam. Teu karasa suku ngaléngkah nuturkeun. Sup ka cai, sérését
cenah haté nyeblak. Kunaon? Rét ka luhur Kang Jan nénjo ka palebah kuring.
“Héyy! Badé kamarana?” gorowok Iing ngagorowok.
“Manaaaaa wééé” témbal Iyam.
Saléngkah deui nepi ka curug. Tiis, nyecep, caina maseuhan awak.
Atra ti lebah dinya mah ka palebah Kang Janjan. Eros diukna deukeut pisan Kang
Jan. Meureun maranéhna téh keur karedal jangji rék sapapait samamanis. Duh
Gusti, naha mana kieu-kieu teuing. Saleuheung mun jadina kanu séjén, da ieu mah
ka sobat dalit pisan nu kamamana tara papisah. Meureun ceuk batur téh karunya ka Enay, bogoheun ka Kang Janjan
teu kalayanan. Éra, kamana nyumputkeun beungeut. Naha atuh mana teu ngarasa
teuing kana kaayaan diri sorangan. Eros mah mojang modéren. Keur mah hadé rupa
turug-turug papakéan sing saruwa mahal. Ari kuring naon atuh?
Rét deui ka handap. Nana keur patungtun-tungtun jeung Aa, budak
beresih kénéh can nyaho nanaon, milaur ka kuring ukur dibéré harepan kosong.
Siga ayeuna diri miharep nu lain tanding.
Awak geus ngahodhod, lila teuing kacaian, sirah karasa rieut.
“Nay, hayu turun!”
“Hayu.” Némbalan kitu téh bari ngajengkat, tapi ieu panon bet
ngabalcet deui ka luhur.
Kang Janjan teu salah, siga leuwih deukeut jeung Eros batan tadi.
Lieur, teténjoan kararonéng leumpang tuluy mapay-mapay batu taringgul. Koséwad,…..gejebur
labuh ka cai.
“Iyyy…. Itu Enay kunaon…. Getihan” sora nu ngagorowok ti luhur.
Gap leungeun kana tarang, diusap, baseuh…. beureum. Leyy aya nu asin
karasa ku sungut…. Less teu inget….
Nyah panon beunta. Sirah disangkeh ku Ceu Ésin.
“Nay, tos emut?”
“Ku naon kitu abdi téh?”
“Geubis….. Tos teu kunanaon, nya?”
Panon rarat rérét kénéh, barudak mani ronghok.
“Geus, kadaritu! Geus salamet. Jig geura arulin deui, kadé ulah ka
curug.” Saur Ceu Mimin bari ngingraykeun barudak.
“Sukur wé geus inget mah” Ceu Icah nyagap tarang lalaunan.
Inget ayeuna mah. Bieu téh labuh tina curug. Alatan Kang Janjan,
jelema nu dipicinta, nu dipuja, kari-kari…. Beuki atra téténjoan téh Kang Jan
ngajanteng deukeut rungkun. Panon eunteup ‘na panonna. Prok paamprok, terr
ngageter, nyéh biwir asa imut. Kang Jan nyampeurkeun, gék dieuk gigireun.
“Tos teu karaos?” omongna rada dareuda.
“Nyeri kénéh” témbal kuring bari rék diuk, tapi taktak dicekelan
mantén duanana ku Ceu Ésin.
“Ulah waka calik, bilih getihan deui.”
“Ah, atuhda cangkeul.”
“Ieu atuh ganjel ku jékét abdi.” Manéhna muka jékétna, sok dibikeun.
Tuluy dipaké ganjel.
“Pék atuh tungguan, nya Jan!” Saur Ceu Ésin. “Euceuh rék ningali
barudak.” Jung arangkat patungtun-tungtun jeung Ceu Icah, ninggalkeun kuring
paduduaan.
Jep jempé teu aya nu lémék. Ngan ieu angen beuki ratug, bungah,
bungangang. Haté nu tadi murengked téh kiwari ngalegaan.
“Nay!”
“Kah!”
“Nyeri
kénéh?”
“Naon?”
“Éta raheut.” Sirah gideug. Heunteu, Kang Jan, raheut mah tos teu
nyeri, mung haté asa rada humapur kénéh. Jep deui simpé. Ayeuna mah diukna
ngised ngadeukeutan. Méh antel suku jeung suku.
“Nay.”
“Kah.”
“Tos katampi serat?”
“Serat?”
“Sumuhun serat anu panungtung.”
Nu panungtung? Na sabaraha kali manéhna nyuratan? Teu sakali-kali
acan nampa surat. Duh Gusti, ku seueur-seueur teuing tatarucingan téh.
“Nay, tos cekap nganyenyeri Kang Jan téh?
“Nganyenyeri kumaha ari Kang Janjan?”
“Kang Janjan gé terang, Enay alim ka Kang Jan. Teu kedah api-api
Kang Jan ‘mo maksa nu alim. Ieu mah kadieu sotéh kajurung ku asih, katarik ku
rasa nyaah, bubuhan tadi basa geubis getih mani mancawura minuhan pameunteu.”
“Kang Jan ké heula! Hapunten waé, abdi mah teu ngartos nanaon. Naon
maksad cariosan Kang Jan téh? Bujeng-bujeng api-api. Cobi carioskeun sing antaré,
sing atra.” Beuki lancar nyarita téh. Rasa éra nu tadi ngagunduk dina dada
nungtutan aramitan, nyababkeun lugina cumarita. Manéhna bengong hareugeueun.
“Muhun serat nu kamari, ngawaléran serat nu ieu” bari kusiwel ngokot
surat tina sakuna, song dika kuring keun. Bray dibuka.
Bandung,………..
Kang Jan,
Hapunten pisan ulah
mikahoyong abdi, abdi mah tos aya nu gaduh malih moal lami gé badé disahkeun.
abdi
(ENAY)
Gebeg, haté ngagebeg. Ngarti ayeuna mah, ngarti. Éta surat tulisan
Eros. Jadi meureun surat-surat ti Kang Jan dipihapékeun ka manéhna tapi tara
dibikeun, tuluy wé diwalonan ku sorangan. Paingan atuh mani keukeuh nyanyarék
ngilu ari kitu mah.
“Tos sabaraha kali Kang Jan nyératan?”
“Lima kali.”
Ambuing teungteuingeun si Éta!
Nu disuratan mah teu nyaho-nyaho.
“Kang Jan, manawi dipercanten, ieu serat sanés sératan abdi. Abdi
mah tara nampi serat. Cobi dongéngkéun kumaha ngawitanana!”
“Teu nyana, teu nyana,” omongna gegerenyeman. “Nay, Kang Jan téh ti
barang tepang di tukang loték téa tos kapaokan ati ku Enay téh. Tapi teu wantun
kedal ningal sakitu lungguhna. Siga nu tos ngagaduhan. Tapi nyéépkeun
kapanasaran Kang Jan nyakétan Eros, da katingal nyobat. Ngawitan mah saur Eros,
teu terang, Eros gé. Cobian waé seratan. Dagdagan Kang Jan nyeratan, teu aya
waleran, kadua, katilu, sami nasibna. Nu kaopat kénging ieu, nya pondok nya
nyogok. Teu kawawa ku isin Kang Jan ngalih kuliah ka Bogor, susuganan ari tebih
mah iasa hilap. Tapi sangkaan Kang Jan lepat. Beuki tebih angger beuki ngait.
Kaleresan aya piknik, sareng saur Eros, Enay badé ngiring.”
Deudeuh teuing, geuning pindahna téh lantaran kuring. Mun seug manéhna
nyahoeun sakumaha rajétna ieu haté keur ditinggalkeun….
“Nay, kumaha raraosan Enay ka Kang Jan ayeuna?”
Piceurikeun nyedek dina dada. Rék némbalan, teu wasa, sungut teu daékeun
engab. Curulung cipanon bijil. Jung dihudangkeun, awak disarandékeun kana
tangkal. Buuk disingraykeun tina beungeut. Karasa leungeunna haneut jeung
ngeleper.
“Tétéla ayeuna mah. Muka ayeuna mah lalangsé nu nuruban rasiah urang
téh. Jadi Kang Jan téh teu nogéncang, nya!”
Sirah gideug. Pok ngomong, ngaharéwos:
“Kang Jan, hapunten Enay tos lepat sangka!”
“Henteu, Enay mah teu sing lepat, Kang Jan nu teu taliti.”
Panon poé geus rék tunggang gunung. Angin garing ngusapan lemah nu
bareulah teu kaceungceurikan hujan. Teu siga haté nu tadina angar, kiwari mah héjo
léndo, ngémploh, kakeclakan cihurip nu geus lawas dipiangen.
Sada curug nyéah bangun milu bungah, ngabagéakeun kembang nu anyar
mangkak. Kembang geus dipetik ku bangbara nu geus lawas dipicangcam.
Mangsa samoja jongjon
kembangan, duh ieuh!
Langit lénglang, angin
rintih tina ati.
Ayeuna mangsana, sagala
kasedih buyar, pamitan!
Dunya téh sawarga, duriat téh
bagja.
Angin leutik nebak sakabéh dangdaunan.
“Éndah…., Cindulang téh éndah. Puseur deudeuh, sagara kabéh kanyaah.
30 Juli 1966
Dicutat tina “Sawidak Carita Pondok”
This comment has been removed by the author.
ReplyDelete